«ΔΗΜΟΣΙΕΣ  ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΑ  ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ

 ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ» 

 *  Του Χαράλαμπου Γ. Κουφατζή, Δικηγόρου Παρ’ Αρείω Πάγω

Οι δημόσιες συμβάσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στις οικονομίες των κρατών μελών, και εκτιμάται ότι αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 16% του ΑΕΠ της Ένωσης. Οι συμβάσεις αυτές παίζουν καίριο ρόλο σε ορισμένους τομείς (όπως οι κατασκευές και τα δημόσια έργα, η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες και η βαριά βιομηχανία) και χαρακτηρίζονται ιστορικά από την προτίμηση στους εγχώριους προμηθευτές, βάσει νομοθετικών ή διοικητικών κανόνων. Αυτή η έλλειψη ανοικτού και αποτελεσματικού ανταγωνισμού συνιστούσε ένα εμπόδιο στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς — με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος για τις αναθέτουσες αρχές και, σε ορισμένους καίριους κλάδους, να παρεμποδίζεται η ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας.

Η εφαρμογή των αρχών της εσωτερικής αγοράς (συγκεκριμένα της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και του ελεύθερου ανταγωνισμού) στις συμβάσεις αυτές διασφαλίζει καλύτερη κατανομή των οικονομικών πόρων και πιο ορθολογική χρήση των δημόσιων κονδυλίων, αφού οι δημόσιες αρχές αποκτούν προϊόντα και υπηρεσίες της υψηλότερης διαθέσιμης ποιότητας στην καλύτερη τιμή υπό συνθήκες εντονότερου ανταγωνισμού. Η προτίμηση στις επιχειρήσεις με τις καλύτερες επιδόσεις σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή αγορά ενθαρρύνει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών (οι οποίες έτσι έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν το μέγεθος και να αναπτύξουν τα καταστήματά τους) και ενισχύει τον σεβασμό των αρχών της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης, του γνήσιου ανταγωνισμού και της αποδοτικότητας μειώνοντας, ως εκ τούτου, τον κίνδυνο απάτης και διαφθοράς. Μια πραγματικά ανοικτή ενιαία αγορά μπορεί να επιτευχθεί μόνον όταν όλες οι εταιρείες μπορούν να ανταγωνίζονται για τις συμβάσεις αυτές σε ισότιμη βάση.

Η Κοινότητα εφοδιάστηκε με νομοθεσία που αποσκοπεί στον συντονισμό των εθνικών κανόνων, επιβάλλοντας υποχρεώσεις σχετικά με τη δημοσιότητα των προσκλήσεων υποβολής προσφορών και τα αντικειμενικά κριτήρια εξέτασης των προσφορών. Έπειτα από την έγκριση διαφόρων κανονιστικών πράξεων από τη δεκαετία του 1960 και μετά, η Κοινότητα αποφάσισε να απλοποιήσει και να συντονίσει τη νομοθεσία περί δημόσιων συμβάσεων, και ενέκρινε τέσσερις οδηγίες εν προκειμένω (92/50/ΕΟΚ, 93/36/ΕΟΚ, 93/37/ΕΟΚ και 93/38/ΕΟΚ). Τρεις από τις οδηγίες αυτές συγχωνεύθηκαν, με στόχο την απλοποίηση και την αποσαφήνιση, στην οδηγία 2004/18/ΕΚ, περί των δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών (που διορθώθηκε από την οδηγία 2005/75/ΕΚ) και στην οδηγία 2004/17/ΕΚ σχετικά με τους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Ορισμένα παραρτήματα αμφοτέρων των οδηγιών τροποποιήθηκαν με την οδηγία 2005/51/ΕΚ. Με την οδηγία 2009/81/ΕΚ θεσπίστηκαν συγκεκριμένοι κανόνες για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού, με σκοπό να γίνει ευκολότερη η πρόσβαση στις αγορές αμυντικού εξοπλισμού των άλλων κρατών μελών.

Το 2014, εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ένα νέο πακέτο για τις δημόσιες συμβάσεις, με στόχο να απλουστευτούν οι διαδικασίες και να καταστούν πιο ευέλικτες, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η πρόσβαση στις δημόσιες συμβάσεις για τις ΜΜΕ και για να εξασφαλιστεί ότι θα δίνεται μεγαλύτερη προσοχή σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Το νομοθετικό πλαίσιο περιλαμβάνει την οδηγία 2014/24/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις (κατάργηση της οδηγίας 2004/18/ΕΚ) και την οδηγία 2014/25/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με συμβάσεις που συνάπτονται από φορείς που δραστηριοποιούνται στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών (κατάργηση της οδηγίας 2004/17/ΕΚ). Η νέα δέσμη μέτρων για τις δημόσιες συμβάσεις ολοκληρώνεται με μια νέα οδηγία για τις συμβάσεις παραχώρησης (οδηγία 2014/23/EΕ της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης), η οποία θεσπίζει κατάλληλο νομικό πλαίσιο για την ανάθεση των συμβάσεων παραχώρησης, εξασφαλίζοντας ότι όλοι οι οικονομικοί παράγοντες της ΕΕ θα έχουν αποτελεσματική και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ, παρέχοντας μεγαλύτερη ασφάλεια σε σχέση με τον ισχύοντα νόμο.

 

 

2. ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ

Η δημόσια σύμβαση είναι σύμβαση. Η κατάρτιση της δημόσιας σύμβασης συντελείται με τη σύμπτωση των δηλώσεων βούλησης αφενός της αναθέτουσας αρχής ή του αναθέτοντα φορέα και αφετέρου του οικονομικού φορέα, ο οποίος επικράτησε στη διαγωνιστική διαδικασία που προκηρύχθηκε από την αναθέτουσα αρχή ή τον αναθέτοντα φορέα.

 Από την άλλη πλευρά, ο όρος «δημόσια» προδιαθέτει, λεκτικά τουλάχιστον, στο δημόσιο δίκαιο.  Στο χώρο του δημόσιου δικαίου εντάσσονται μόνο εκείνες οι συμβάσεις, στις οποίες ο ένας συμβαλλόμενος είναι το Κράτος υπό στενή έννοια (λ.χ. Υπουργεία, Γενικές και Ειδικές Γραμματείες, Γενικές Διευθύνσεις), οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και λοιπά Νομικά Πρόσωπα Δημόσιου Δικαίου, και ο άλλος συμβαλλόμενος είναι ένας ιδιώτης, ο οποίος βάσει των συμβατικών όρων βρίσκεται σε μειονεκτικότερη θέση έναντι του Δημοσίου.

Εφόσον πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις και, επιπλέον, η σύμβαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό, τότε γίνεται λόγο για «διοικητική σύμβαση», η οποία υπάγεται στο δημόσιο δίκαιο και διέπεται από τους κανόνες αυτού . Αν ο ένας συμβαλλόμενος είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, ακόμα κι αν αυτό ελέγχεται από το Δημόσιο (λ.χ. το τελευταίο ορίζει τη διοίκηση του νομικού προσώπου ή το χρηματοδοτεί σε ποσοστό άνω του 50%), και ο άλλος συμβαλλόμενος είναι ιδιώτης, τότε, πάλι σύμφωνα με την παραδοσιακή διδασκαλία, η σύμβαση αυτή δε θεωρείται Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα και «διοικητική», ακόμα και αν εξυπηρετείται με αυτήν δημόσιος σκοπός, αλλά σύμβαση ιδιωτικού δικαίου, η οποία διέπεται κατ’ αρχήν από τις διατάξεις του ΑΚ

 

ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

Το πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων εξελίχθηκε μέσα από διαδοχικές οδηγίες της ΕΕ, οι κυριότερες των οποίων είναι οι παρακάτω:

 

A) Οδηγία 2004/18/ΕΚ «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, και όπως έχει μεταφερθεί στην εθνική έννομη τάξη με το π.δ. 60/2007. Οι διατάξεις του προεδρικού αυτού διατάγματος, ειδικά ως προς τις συμβάσεις έργων, κωδικοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ν. αυτά ενδέχεται να οδηγήσουν σε στρέβλωση του ανταγωνισμού ή σε διακρίσεις μεταξύ των συμμετεχόντων (άρθρο 30 § 6 εδ. δ’ Οδ. 2014/24/ΕΕ και άρθρο 48 § 6 εδ. δ’ Οδ. 2014/25/ΕΕ). 26 Για τις συμβάσεις προσχώρησης βλ. ενδεικτικά Απ. Γεωργιάδη, Γενικές Αρχές, 2012, § 33 αρ. 11 επ. 27 Βλ. Κανονισμό 1336/2013. 15 3669/2008 (Κώδικας Κατασκευής Δημόσιων Έργων) ως άρθρα 111 έως 168 του νόμου αυτού. Συναφείς ρυθμίσεις εντοπίζονται, αυτήν τη φορά ειδικά ως προς τις δημόσιες προμήθειες, στο π.δ. 118/2007 (Κανονισμός Δημόσιων Προμηθειών). Η Οδηγία 2004/18/ΕΚ καταργείται στις 18 Απριλίου 2016 και αντικαθίσταται από τη νέα Οδηγία 2014/24/ΕΕ, για την οποία θα γίνει ιδιαίτερη μνεία στη συνέχεια.

B) Οδηγία 2004/17/ΕΚ «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, και όπως έχει μεταφερθεί στην εθνική έννομη τάξη με το π.δ. 59/2007. Η Οδηγία αυτή καταργείται στις 18 Απριλίου 2016 και αντικαθίσταται από τη νέα Οδηγία 2014/25/ΕΕ, για την οποία επίσης θα γίνει ιδιαίτερη μνεία στη συνέχεια.

 Γ) Οδηγία 2009/81/ΕΚ «σχετικά με το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης ορισμένων συμβάσεων έργων, προμηθειών και παροχής υπηρεσιών που συνάπτονται από αναθέτουσες αρχές ή αναθέτοντες φορείς στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, καθώς και την τροποποίηση των Οδηγιών 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, και όπως έχει μεταφερθεί στην ελληνική έννομη τάξη με τα άρθρα 14 επ. ν. 3978/2011.

Δ) Οδηγία 2014/23/ΕΕ «σχετικά με ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης», στην οποία τα κράτη-μέλη πρέπει να έχουν προσαρμοσθεί μέχρι τις 17 Απριλίου 2016. Η νομοθεσία περί δημόσιων συμβάσεων εφαρμόζεται και στις «Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα» του ν. 3389/2005, σύμφωνα με το άρθρο 14 § 5 ν. 4281/2014 (περί αυτού βλ. παρακ. υπό § 6 ΙΙ.). Συναφείς ρυθμίσεις περιέχονται, τέλος, στο ν. 3316/2005 για την «ανάθεση και εκτέλεση δημόσιων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις», ο οποίος καταργείται από την έκδοση των οικείων π.δ., σύμφωνα με το άρθρο 199 § 2 στοιχ. δ’ ν. 4281/2014, καθώς και στο ν. 3894/2010 για την «επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης στρατηγικών επενδύσεων» (περί αυτού βλ. παρακ. υπό § 6 ΙΙΙ.).

Τέλος, ψηφίσθηκε από τη Βουλή ο ν. 4281/2014 με τίτλο «Μέτρα στήριξης και ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, οργανωτικά θέματα Υπουργείου Οικονομικών και άλλες διατάξεις», στα άρθρα 14 έως 201 του οποίου έλαβε χώρα κωδικοποίηση των Οδηγιών 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ28 .

 

ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

•      Τα είδη των δημοσίων συμβάσεων εξελίχθηκαν ταυτόχρονα με τις ανάγκες της διασφάλισης της διαφάνειας, της ταχύτητας και των όλο και πολυπλοκότερων έργων και νομοθεσιών. Σήμερα τα είδη των δημόσιων συμβάσεων είναι

 

•      1.1.Η ανοικτή διαδικασία

•      1.2. Η κλειστή διαδικασία

•      1.3. Οι διαδικασίες με διαπραγμάτευση

                        1.3.1.Ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση

                        1.3.2.Διαδικασία διαπραγμάτευσης με δημοσίευση προκήρυξης

                        1.3.3. Διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης

                                    1.3.3.1.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις έργων, αγαθών και υπηρεσιών

                                    1.3.3.2.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις αγαθών

                                    1.3.3.3.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις υπηρεσιών

                                    1.3.3.4.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις έργων και υπηρεσιών

•      1.4.Ο ανταγωνιστικός διάλογος

•      1.5.Οι συμφωνίες πλαίσιο

•      1.6.Τα δυναμικά συστήματα αγορών

•      1.7.Οι συμπράξεις καινοτομίας

•      1.8.Οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί

•      1.9. Οι «in house» αναθέσεις

 

 

1.1. Η ανοικτή διαδικασία Ως έχει γίνει νομολογιακά δεκτό, η υπόψη διαδικασία εξ’ ορισμού εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη συμμετοχή σε μία διαγωνιστική διαδικασία και είναι αυτή, που είναι απόλυτα συμβατή με τις αρχές της διαφάνειας και της ισότιμης μεταχείρισης. Όπως προβλέπει το άρθρο 27 παρ. 1 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, στην ανοιχτή διαδικασία κάθε ενδιαφερόμενος δύναται να υποβάλλει οικονομική προσφορά, γεγονός που συμβάλλει στη διεύρυνση του ανταγωνισμού . Οι αναθέτουσες αρχές, κατά τον καθορισμό των προθεσμιών παραλαβής των προσφορών και των αιτήσεων συμμετοχής, με την επιφύλαξη των ελάχιστων προθεσμιών που καθορίζονται στις σχετικές διατάξεις, στο πλαίσιο της διακριτικής τους ευχέρειας λαμβάνουν υπόψη ιδίως το πολύπλοκο της σύμβασης και το χρόνο, που απαιτείται για την προετοιμασία των προσφορών από πλευράς των υποψηφίων .

1.2. Η κλειστή διαδικασία Στις κλειστές διαδικασίες, κάθε οικονομικός φορέας μπορεί να ζητήσει να συμμετάσχει και εφόσον προσκληθεί από την αναθέτουσα αρχή, μπορεί να υποβάλλει προσφορά. Σε αντίθεση λοιπόν με όσα ισχύουν για την ανοικτή διαδικασία, στην κλειστή υπάρχει ένα στάδιο επιλογής των υποψηφίων, στο πλαίσιο του οποίου διαπιστώνεται η καταλληλότητα των ενδιαφερομένων, προκειμένου να αποφασιστεί ποιοι εν τέλει θα κληθούν να υποβάλλουν την προσφορά τους μως ότι οι βασικές αρχές του κοινοτικού δικαίου των δημοσίων συμβάσεων και ειδικότερα, η αρχή της διαφάνειας και της δημοσιότητας εξακολουθούν να ισχύουν και στην εν λόγω διαδικασία, η αναθέτουσα αρχή υποχρεούται, οσάκις, στο πλαίσιο κλειστής διαδικασίας, έχει καθορίσει πριν από την δημοσίευση της προκηρύξεως τους κανόνες σταθμίσεως των κριτηρίων επιλογής, που πρόκειται να χρησιμοποιήσει, να γνωστοποιήσει εκ των προτέρων τους κανόνες αυτούς στους υποψηφίους, ως μοναδική διαδικασία εξασφαλίζουσα κατάλληλο επίπεδο διαφάνειας.

1.3. Οι διαδικασίες με διαπραγμάτευση Κύριο χαρακτηριστικό των διαδικασιών με διαπραγμάτευση αποτελεί το γεγονός ότι, οι αναθέτουσες αρχές διαβουλεύονται με τους οικονομικούς φορείς της επιλογής τους, συζητούν και διαπραγματεύονται με έναν ή περισσότερους από αυτούς τους όρους της σύμβασης. Εφόσον επιλεγεί αυτή η διαδικασία, τα κριτήρια ανάθεσης δεν καθιερώνονται εκ των προτέρων, αλλά προκύπτουν μέσα από τη διαβούλευση. Πρόκειται γενικά για διαδικασία με έντονα στοιχεία εύκαμπτης συμπεριφοράς από μέρους της αναθέτουσας αρχής, τόσο στο στάδιο της ανάθεσης όσο και στο στάδιο των προκαταρτικών. Οι διαδικασίες με διαπραγμάτευση χωρίζονται στις παρακάτω υποκατηγορίες

1.3.1.Ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση Στην ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση παρέχεται μεν σε όλους τους οικονομικούς φορείς η δυνατότητα να ζητήσουν να συμμετάσχουν, ωστόσο δε μόνον εκείνοι, που προσκαλούνται μπορούν να υποβάλουν προσφορά, η οποία θα αποτελέσει και τη βάση των περαιτέρω διαπραγματεύσεων με την αναθέτουσα αρχή. Υφίσταται λοιπόν ένα στάδιο προεπιλογής των ενδιαφερομένων, προκειμένου να αποφασιστεί ποιοι θα κληθούν να υποβάλλουν προσφορά και να διαβουλευθούν για αυτές με την αναθέτουσα αρχή.

1.3.2.Διαδικασία διαπραγμάτευσης με δημοσίευση προκήρυξης Σύμφωνα με το άρθρο 30 παρ.1 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ32 η διαδικασία διαπραγμάτευσης με δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού δικαιολογείται σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, χωρίς να παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα να μπορούν προβλέψουν και άλλες. Εν πρώτοις, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφύγουν στη διαδικασία με διαπραγμάτευση με δημοσίευση της προκήρυξης του διαγωνισμού στην περίπτωση, που έχουν υποβληθεί μετά από ανοικτή ή κλειστή διαδικασία.

1.3.3. Διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης Η οδηγία 2014/24/ΕΕ θεσπίζει μία δέσμη εξαιρετικών διατάξεων, κατά τις οποίες επιτρέπεται στις εθνικές έννομες τάξεις να παρεκκλίνουν από την υποχρέωση δημοσιότητας, προσφεύγοντας στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης για την ανάθεση μίας σύμβασης, καθότι η χωρίς αυστηρά κριτήρια προτίμησή της είναι αντίθετη με δύο βασικές αρχές του κοινοτικού δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, την αρχή της ισότητας και της

1.3.3.1.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις έργων, αγαθών και υπηρεσιών Οι προβλεπόμενες από την κοινοτική νομοθεσία περιπτώσεις, όπου επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης και είναι κοινές για τις συμβάσεις έργων, αγαθών και υπηρεσιών είναι οι κάτωθι : α) Εάν ύστερα από μία ανοιχτή ή κλειστή διαδικασία δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά ή καμία από τις υποβληθείσες προσφορές δεν είναι κατάλληλη, εφόσον δεν έχουν τροποποιηθεί ουσιαστικά οι αρχικοί όροι της  

1.3.3.2.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις αγαθών Αναφορικά με τις δημόσιες συμβάσεις αγαθών, επιτρέπεται η προσφυγή στην υπόψη διαδικασία όταν τα σχετικά προϊόντα κατασκευάζονται αποκλειστικά για σκοπούς έρευνας, πειραματισμού, μελέτης ή ανάπτυξης, και όχι σε ποσότητες ικανές που να εξασφαλίζουν την εμπορική βιωσιμότητα του προϊόντος ή την απόσβεση των δαπανών έρευνας και ανάπτυξη.

1.3.3.3.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις υπηρεσιών Η διαδικασία της διαπραγμάτευσης άνευ δημοσίευσης προκήρυξης εφαρμόζεται στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών όταν η σχετική σύμβαση έπεται διαγωνισμού μελετών και πρέπει, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, να ανατεθεί στον νικητή ή σε έναν από τους νικητές του διαγωνισμού μελετών· στη δεύτερη περίπτωση, στις διαπραγματεύσεις πρέπει να προσκληθούν να συμμετάσχουν όλοι οι νικητές του διαγωνισμού .

1.3.3.4.Απευθείας ανάθεση στις συμβάσεις έργων και υπηρεσιών Στην περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων έργων και υπηρεσιών επιτρέπεται η προσφυγή στην συγκεκριμένη διαδικασία για νέα έργα ή υπηρεσίες, που συνίστανται στην επανάληψη παρόμοιων έργων ή υπηρεσιών, που ανατέθηκαν από τον οικονομικό φορέα με τον οποίο συνήψαν την αρχική σύμβαση οι ίδιες αναθέτουσες αρχές, υπό την προϋπόθεση ότι τα εν λόγω έργα ή υπηρεσίες είναι σύμφωνα με το βασικό σχέδιο για το οποίο ανατέθηκε η αρχική σύμβαση, σύμφωνα με διαδικασία προβλεπόμενη στο άρθρο 26 παράγραφος 1. Στο βασικό σχέδιο επισημαίνεται η έκταση πιθανών συμπληρωματικών έργων ή υπηρεσιών και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα ανατεθούν .

 

1.4.Ο ανταγωνιστικός διάλογος Η διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου εισήχθη για πρώτη φορά ως τρόπος ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων με την οδηγία 2004/18/ΕΚ και αποτελεί έναν συμβιβασμό μεταξύ της ανοιχτής και κλειστής διαδικασίας και της διαδικασίας με διαπραγμάτευση . Είναι η διαδικασία στην οποία, κάθε οικονομικός φορέας μπορεί να ζητήσει να συμμετάσχει και η αναθέτουσα αρχή διεξάγει διάλογο με τους υποψηφίους, που έχουν γίνει δεκτοί σ’ αυτή, προκειμένου να βρεθούν μία ή περισσότερες λύσεις, που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της, και βάσει της οποίας ή των οποίων οι υποψήφιοι που επελέγησαν καλούνται να υποβάλλουν προσφορά . ανοικτές ή κλειστές διαδικασίες χωρίς διαπραγμάτευση δεν είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε ικανοποιητικά αποτελέσματα, αποκλειομένων ωστόσο των περιπτώσεων έτοιμων προς χρήση υπηρεσιών ή αγαθών, που μπορούν να παράσχουν πολλοί φορείς της αγοράς

1.5.Οι συμφωνίες πλαίσιο Κατά τη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 33 της οδηγίας 2014/24/ΕΕ, συμφωνία πλαίσιο είναι η συμφωνία, που συνάπτεται μεταξύ μίας ή περισσοτέρων αναθετουσών αρχών και ενός ή περισσοτέρων οικονομικών φορέων, η οποία αποσκοπεί στον καθορισμό των όρων, που θα διέπουν τις συμβάσεις που πρόκειται να συναφθούν υπάρχουν περισσότεροι του ενός οικονομικοί φορείς που πληρούν τα κριτήρια επιλογής και υποβάλλουν αποδεκτές προσφορές που ανταποκρίνονται στα κριτήρια ανάθεσης.

1.6.Τα δυναμικά συστήματα αγορών Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1 παρ.6 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ «το δυναμικό σύστημα αγορών είναι μία καθ’ ολοκληρίαν ηλεκτρονική διαδικασία για αγορές τρέχουσας χρήσης, της οποία τα γενικά διαθέσιμα στην αγορά χαρακτηριστικά ικανοποιούν τις ανάγκες της αναθέτουσας αρχής και είναι περιορισμένη χρονικώς και ανοικτή καθ’ όλη τη διάρκειά της σε κάθε οικονομικό φορέα ο οποίος πληροί τα κριτήρια επιλογής και έχει υποβάλει ενδεικτική προσφορά σύμφωνα προς τη συγγραφή υποχρεώσεων».

1.7.Οι συμπράξεις καινοτομίας Ένα ακόμα από τα νέα στοιχεία της οδηγίας 2014/24/ΕΕ είναι η εισαγωγή στο πλαίσιο ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων των συμπράξεων καινοτομίας. Η έρευνα και η καινοτομία, συμπεριλαμβανομένης της οικολογικής και της κοινωνικής καινοτομίας, συγκαταλέγονται στους βασικούς μοχλούς της μελλοντικής ανάπτυξης και έχουν τοποθετηθεί στο επίκεντρο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη .

1.8.Οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί Η διαδικασία των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών εισήχθη στο νομοθετικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων με την οδηγία 2004/18/ΕΚ και ο ορισμός δόθηκε στην παράγραφο 7 του άρθρου 7 της οδηγίας ενώ στο άρθρο 54 του κειμένου της οδηγίας προβλέφθηκαν οι ειδικότεροι κανόνες που πλαισιώνουν την εν λόγω διαδικασία. Η διενέργεια των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών καλύπτει μόνον τις συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών για τις οποίες οι προδιαγραφές μπορούν να προσδιορισθούν με ακριβή τρόπο και ως εκ τούτου, δεν ενδείκνυται για ορισμένες συμβάσεις έργων και ορισμένες συμβάσεις υπηρεσιών, οι οποίες έχουν ως αντικείμενο υπηρεσίες πνευματικού δημιουργού, όπως ο σχεδιασμός έργων, διότι μόνο τα στοιχεία που επιδέχονται αυτόματη αξιολόγηση με ηλεκτρονικά μέσα, χωρίς παρέμβαση ή εκτίμηση της αναθέτουσας αρχής.

1.9. Οι «in house» αναθέσεις Ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα για την προστασία του ανταγωνισμού συνιστά η διάκριση μεταξύ εσωτερικών συμβάσεων γνωστών και ως «in-house αναθέσεων» και εξωτερικών συμβάσεων, καθώς δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις, κατά τις οποίες η μεταξύ τους διαφοροποίηση αποδεικνύεται δυσχερής. Οι in-house αναθέσεις υπό στενή έννοια (γνήσια αυτεπιστασία) είναι πράξεις με τις οποίες ένας οργανισμός δημοσίου δικαίου αναθέτει το αντικείμενο σύμβασης σε μία από τις υπηρεσίες του, μη διαθέτουσα νομική προσωπικότητα. Η εξαίρεση σχετικά με τις αναθέσεις in house στηρίζεται στο σκεπτικό ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η αναθέτουσα δημόσια αρχή μπορεί να θεωρηθεί ότι χρησιμοποιεί τα δικά της μέσα προκειμένου να εκπληρώσει τα καθήκοντα δημοσίου συμφέροντος που υπέχει.

 

3. ΙΣΧΥΟΝ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ – ΝΟΜΟΣ 4412 (ΦΕΚ Α' 147/08-08-2016) (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)

 

 

Α. ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΝΟΜΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ

 

Αα. ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Ø  ΟΔΗΓΙΑ 2014/24/ΕΕ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Ø  ΟΔΗΓΙΑ 2014/25/ΕΕ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

Ø  ΟΔΗΓΙΑ 2014/23/ΕΕ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ

 

Αβ. ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

N.4412/2016

(Α΄ 147)

·         Δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ).

o    Διόρθωση σφαλμάτων, ΦΕΚ Α / 200 / 24-10-2016

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 205 / 31-10-2016

o    Διόρθωση σφαλμάτων, ΦΕΚ Α / 206 / 3-11-2016

o    Διόρθωση σφαλμάτων, ΦΕΚ Α / 207 / 04-11-2016

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 227 /06-12-2016

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 240 / 22-12-2016

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 241 / 23-12-2016

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 24 / 01-03-2017

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 47 / 03-04-2017

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 61 / 28-04-2017

o    Τροποποιήσεις, ΦΕΚ Α / 62 / 03-05-2017

 

 

Ν.4413/2016

(Α΄ 148)

·         Ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων παραχώρησης - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2014/23/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης (ΕΕ L 94/1/28.3.2014) και άλλες διατάξεις.

 

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΣ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

 

 YA 137954/22-12-2016

(Β΄ 4515)

·          Ρυθμίσεις για την παροχή Κεντρικών και Επικουρικών δραστηριοτήτων αγορών προμηθειών και γενικών υπηρεσιών από την Εθνική Κεντρική Αρχή Αγορών της παρ. 1 (β) του άρθρου 41 του ν. 4412/2016

 

 

ΥΑ ΕΜΠ.ΕΞ.116/17-02-2017 

(Β΄ 551)

·         Αποφάσεις Υπουργού Υγείας, για α) Παροχή κεντρικών και επικουρικών δραστηριοτήτων αγορών από ΕΠΥ, β) Σύσταση επιτροπής για την παροχή συμβουλών και γνωμών στην ΕΠΥ αναφορικά με θέματαάρθρου 41 ν. 4412/2016

ΥΑ 20886/20-02-2017

(Β΄ 663) 

·         Απόφαση Υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης, για Συμφωνίες - πλαίσιο που συνάπτονται από τη ΓΔ Δημοσίων Συμβάσεων και Προμηθειών της ΓΓΕ & ΠΚ

ΥΑ ΔΝΣγ/οικ 15299 /ΦΝ 466/02-03-2017

(Β΄ 900)

·         Απόφαση Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, για το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Κληρώσεων για Δημόσιες Συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών

ΚΥΑ 1191/14-03-2017

(Β΄ 969)

·         Κοινή Απόφαση Υπουργών Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών Καθορισμός του χρόνου, τρόπου υπολογισμού της διαδικασίας παρακράτησης και απόδοσης της κράτησης 0,06% υπέρ της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (Α.Ε.Π.Π.), καθώς και των λοιπών λεπτομερειών εφαρμογής της παραγράφου 3, του άρθρου 350 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147)

ΥΑ 23451/ΕΥΣΣΑ493/24-02-2017

(Β΄ 677)

·         Διαδικασίες κατάρτισης, έγκρισης και υλοποίησης προγραμμάτων τεχνικής βοήθειας, διαδικασίες δημιουργίας και διατήρησης καταλόγων προμηθευτών για την ανάθεση και υλοποίηση ενεργειών Τεχνικής Βοήθειας.

ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΑΑΔΗΣΥ 158/2016

(Β΄ 3698)

·         Έγκριση “Τυποποιημένου Εντύπου Υπεύθυνης Δήλωσης” (ΤΕΥΔ) του άρθρου 79 παρ. 4 του Ν.4412/2016 (Α΄ 147), για διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης κάτω των ορίων των οδηγιών.

ΠΔ 39/2017

(Α΄64)

·         Κανονισμός εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών ενώπιον της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών.

 

Β. ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΕΦΕΡΕ Ο ΝΟΜΟΣ 4412/2016

 

Mε τον νέο νόμο υιοθετείται ένα πλέγμα καινοτόμων ρυθμίσεων με σκοπό την εξυγίανση και συνεχή βελτίωση του συστήματος δημοσίων συμβάσεων, την απλοποίηση και επιτάχυνση της διαδικασίας ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, την αύξηση της αποδοτικότητας των δημόσιων δαπανών, τη διευκόλυνση της συμμετοχής των ΜμΕ (μικρομεσαίων επιχειρήσεων), την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της συμμετοχής των ΜμΕ, την ανάπτυξη και παραγωγική ανασυγκρότηση και τη διασφάλιση του δημοσίου και κοινωνικού συμφέροντος.

Ειδικότερα θεσμοθετείται η διαδικασία για ανάθεση δημοσίων συμβάσεων μέσω των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, στους οποίους παρουσιάζονται νέες, μειωμένες τιμές και/ή νέες αξίες όσον αφορά ορισμένα στοιχεία των προσφορών και αναπτύσσονται νέες ηλεκτρονικές τεχνικές αγορών, όπως είναι οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι, οι οποίοι συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και στον εξορθολογισμό των δημοσίων συμβάσεων, ιδίως εξοικονομώντας χρόνο και χρήματα.

 

Ειδικότερα μέσω του συγκεκριμένου πλαισίου προωθούνται οι εξής αλλαγές:

·         Ρυθμίζεται η κατάρτιση τεχνικών προδιαγραφών ούτως ώστε να διασφαλιστεί το δημόσιο συμφέρον

 

·         Μειώνεται ο διοικητικός φόρτος που απορρέει από την ανάγκη προσκόμισης σημαντικού αριθμού πιστοποιητικών ή άλλων εγγράφων που σχετίζονται με τα κριτήρια αποκλεισμού και τα κριτήρια επιλογής, με τη χρήση του Ευρωπαϊκού Ενιαίου Εγγράφου Σύμβασης, το οποίο αποτελείται  επικαιροποιημένη υπεύθυνη δήλωση, ως προκαταρκτική απόδειξη προς αντικατάσταση των πιστοποιητικών που εκδίδουν δημόσιες αρχές ή τρίτα μέρη προς όφελος τόσο των Αναθετουσών Αρχών  όσο και των οικονομικών φορέων.

 

·         Καθίσταται υποχρεωτική η χρήση του e- Certis, ηλεκτρονικού συστήματος σκοπός του οποίου είναι η διευκόλυνση της ανταλλαγής πιστοποιητικών και άλλων αποδεικτικών εγγράφων.

·         Οι προθεσμίες για την υποβολή των προσφορών συντέμνονται με σκοπό την επιτάχυνση των διαδικασιών. Για παράδειγμα, η προθεσμία των 52 ημερών για την υποβολή της προσφοράς σε ανοικτό διαγωνισμό γίνεται 35 ημέρες, με δυνατότητα σύντμησης σε 30, όταν οι προσφορές υποβάλλονται ηλεκτρονικά, ή σε 15 ημέρες όταν έχει προηγηθεί προκαταρκτική προκήρυξη, ενώ διατηρείται και η δυνατότητα της Αναθέτουσας Αρχής σε περίπτωση επείγουσας κατάστασης, να ορίζει ελάχιστη προθεσμία που δεν είναι μικρότερη των 15 ημερών από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης της σύμβασης.

·         Οι Αναθέτουσες Αρχές βασίζουν την ανάθεση των δημόσιων συμβάσεων στο κριτήριο της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφορά, η οποία κατά την κρίση της Αναθέτουσας Αρχής προσδιορίζεται βάσει της τιμής ή του κόστους.

·         Εντάσσονται περιβαλλοντικές, κοινωνικές και εργατικές απαιτήσεις στις διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης.

·         Θεσπίζεται για πρώτη φορά η δυνατότητα μη αποκλεισμού από διαγωνιστική διαδικασία οικονομικού φορέα, όταν ο αποκλεισμός θα ήταν σαφώς δυσανάλογος, ιδίως όταν μόνο μικρά ποσά των φόρων ή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης δεν έχουν καταβληθεί, ή όταν ο οικονομικός φορέας ενημερώθηκε σχετικά με το ακριβές ποσό που οφείλεται, σε χρόνο κατά τον οποίο δεν είχε τη δυνατότητα να λάβει μέτρα, πριν από την εκπνοή της προθεσμίας υποβολής προσφοράς. Ο οικονομικός φορέας που έχει αθετήσει τις υποχρεώσεις του όσον αφορά την καταβολή φόρων ή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης δεν αποκλείεται από τη διαγωνιστική διαδικασία είτε καταβάλλοντας τους φόρους ή τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που οφείλει, είτε υπαγόμενος σε δεσμευτικό διακανονισμό για την καταβολή τους.

·         Παρέχεται η δυνατότητα στις Αναθέτουσες Αρχές να παραχωρούν κατ' αποκλειστικότητα, υπό ειδικότερους όρους, το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασίες σύναψης δημοσίας σε: (α) Προστατευμένα Παραγωγικά Εργαστήρια (β) Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης (γ) Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Ένταξης και δ) κάθε άλλο οικονομικό φορέα που έχει ως κύριο σκοπό, δυνάμει του καταστατικού του, την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη ατόμων με αναπηρία ή μειονεκτούντων προσώπων,

·         Ενθαρρύνεται η δημιουργία κεντρικού συστήματος δημοσίων συμβάσεων, Ειδικότερα, δημιουργούνται Κεντρικές Αρχές Αγορών, με στόχο την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και τη μείωση του κόστους συναλλαγής.

·         Ενισχύεται η σύναψη συμφωνιών πλαίσιο, η διάρκεια των οποίων δεν υπερβαίνει τα τέσσερα έτη, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων, δεόντως δικαιολογημένων, ιδίως λόγω του αντικειμένου τους

·         Ενθαρρύνεται και προκρίνεται η διαίρεση των μεγάλων δημοσίων συμβάσεων σε τμήματα με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των ΜμΕ (μικρομεσαίων επιχειρήσεων). Ειδικότερα, οι Κεντρικές Αρχές Αγορών διαιρούν υποχρεωτικά τις συμβάσεις που αναθέτουν σε χωριστά τμήματα, καθορίζοντας το μέγεθος και το αντικείμενο των τμημάτων αυτών. (Στην περίπτωση αυτή, επιτρέπεται με ΚΥΑ η ανάθεση συγκεκριμένης σύμβασης από Κεντρική Αρχή Αγορών μη διαιρούμενης σε χωριστά τμήματα). Ενώ, οι λοιπές Αναθέτουσες Αρχές ενθαρρύνονται να αναθέτουν μια σύμβαση υπό τη μορφή χωριστών τμημάτων ενώ υποχρεούνται να αναφέρουν τους βασικούς λόγους της απόφασής τους να μην διαιρέσουν μία σύμβαση σε τμήματα.

·         Ενισχύονται περαιτέρω οι ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις καθώς το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ), που σήμερα λειτουργεί για τους διαγωνισμούς των δημοσίων συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών, προβλέπεται ότι ως ενιαία ηλεκτρονική πλατφόρμα θα υποστηρίζει το σύνολο των δημοσίων συμβάσεων άνω των 60.000 ευρώ, δηλαδή και των έργων και των μελετών, με την σταδιακή υποχρεωτική χρήση του μέχρι την Άνοιξη του 2017. Παράλληλα αναπτύσσεται περαιτέρω η διαλειτουργικότητα του συστήματος με άλλα ηλεκτρονικά/πληροφοριακά συστήματα με σκοπό την επιτάχυνση και απλοποίηση των διαδικασιών και τη μείωση των διοικητικών βαρών.

·         Θεσπίζονται για πρώτη φορά ειδικές διατάξεις για να ρυθμίσουν τις διαδικασίες ανάθεσης για συμβάσεις κάτω των 60.000 ευρώ και ειδικότερα το συνοπτικό (πρόχειρο) διαγωνισμό και β) την απευθείας ανάθεση καθώς και για την ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων παροχής υπηρεσιών, ανεξαρτήτως αξίας.

 

Η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημόσιων Συμβάσεων(Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.)

 

H ανάγκη βελτίωσης, εποπτείας και συντονισμού του κανονιστικού πλαισίου των δημόσιων συμβάσεων στην Ελλάδα, καθώς και η προαγωγή και διασφάλιση της διαφάνειας και αποδοτικότητας κατά το στάδιο ανάληψης και εκτέλεσης των δαπανών του κράτους που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο ανάθεσης και εκτέλεσης των δημόσιων συμβάσεων οδήγησε, κατά την αιτιολογική έκθεση του ν. 4013/2011, στη σύσταση μιας νέας ανεξάρτητης αρχής, της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημόσιων Συμβάσεων

 

Σύμφωνα με το άρθρο 1 ν. 4013/2011, σκοπός της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. είναι η ανάπτυξη και προαγωγή της εθνικής στρατηγικής, πολιτικής και δράσης στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, η διασφάλιση της διαφάνειας, αποτελεσματικότητας, συνοχής και εναρμόνισης των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης των δημόσιων συμβάσεων προς το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο, η διαρκής βελτίωση του νομικού πλαισίου των δημόσιων συμβάσεων, καθώς και ο έλεγχος της τήρησής του από τα δημόσια όργανα και τις αναθέτουσες αρχές. Συγκροτείται από επτά τακτικά και επτά αναπληρωματικά μέλη, τα οποία απολαμβάνουν πλήρη λειτουργική ανεξαρτησία, σύμφωνα με το άρθρο 4 ν. 4013/2011.

 

Στις αρμοδιότητες της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η μέριμνα για την τήρηση των κανόνων και αρχών της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας περί δημόσιων συμβάσεων μέσω εισήγησης ρυθμίσεων προς τα αρμόδια εθνικά όργανα για την προσήκουσα εναρμόνιση της εθνικής έννομης τάξης προς το ενωσιακό δίκαιο (άρθρο 2 § 2 στοιχ. β’ ν. 4013/2011), η γνωμοδότηση για τη νομιμότητα κάθε διάταξης σχεδίου νόμου ή κανονιστικής πράξης που αφορά στις δημόσιες συμβάσεις και η συμμετοχή στις οικείες νομοπαρασκευαστικές επιτροπές (άρθρο 2 § 2 στοιχ. γ’), η έκδοση και ανάρτηση στην ιστοσελίδα της κανονισμών για ειδικότερα τεχνικά ή λεπτομερειακά θέματα σχετικά με ζητήματα δημόσιων συμβάσεων που αφορούν ιδίως την ερμηνεία της σχετικής εθνικής και ενωσιακής νομοθεσίας (άρθρο 2 § 2 στοιχ. δ’), καθώς και πρότυπων τευχών δημοπράτησης και σχεδίων συμβάσεων (άρθρο 2 § 2 στοιχ. ε’), η παρακολούθηση και αξιολόγηση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας των δράσεων των δημόσιων φορέων στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, συμπεριλαμβανομένων των συναρμόδιων Υπουργείων, των αρμόδιων διοικητικών οργάνων άσκησης ελέγχου και εποπτείας, καθώς και των αναθετουσών αρχών (άρθρο 2 § 2 στοιχ. στ’), η διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων με αυτεπάγγελτη αναζήτηση πληροφοριών και στοιχείων σχετικά με τις εν εξελίξει διαδικασίες προκήρυξης, ανάθεσης και εκτέλεσης (άρθρο 2 § 2 στοιχ. ζ’), η εποπτεία και 22 αξιολόγηση των κατά περίπτωση αρμόδιων ελεγκτικών διοικητικών οργάνων ως προς την άσκηση των καθηκόντων τους (άρθρο 2 § 2 στοιχ. η’), η τήρηση Εθνικής Βάσης Δεδομένων Δημόσιων Συμβάσεων κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στον Κανονισμό Λειτουργίας της (άρθρο 2 § 2 στοιχ. ι’), κλπ.45

 

Οι ως άνω αρμοδιότητες αφορούν τις συμβάσεις, οι οποίες συνάπτονται βάσει των π.δ. 59 και 60/2007 (βλ. ήδη ν. 4281/2014 και Οδηγίες 2014/24/EE και 2014/25/EE). Η Αρχή δεν είναι αρμόδια για τις δημόσιες συμβάσεις οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3978/2011 (δημόσιες συμβάσεις στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας), τις συμβάσεις που εξαιρούνται από το νόμο αυτόν, σύμφωνα με τα άρθρα 17 και 24 αυτού, καθώς και τις συμβάσεις που συνάπτονται δυνάμει του άρθρου 346 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Για το δικαιοδοτικό ρόλο της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ. μετά το ν. 4281/2014 βλ. παρακ. υπό § 7

 

Εθνικό σύστημα ηλεκτρονικών δημόσιων συμβάσεων (Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ.)

Με το ν. 4155/2013 (άρθρα 1 έως 9 ειδικότερα) συνεστήθη το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία στοιχεία για την υποβολή αιτημάτων, τον προγραμματισμό, την έγκριση, τη διαδικασία προκήρυξης, ανάθεσης, σύναψης και εκτέλεσης δημόσιων συμβάσεων, για τις οποίες είναι αρμόδια η Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, με τη χρήση και εφαρμογή Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (άρθρο 2 περ. α’ ν. 4155/2013). Στο σύστημα αυτό καταχωρούνται όλες οι σχετικές πληροφορίες για δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών κατά την έννοια των προεδρικών διαταγμάτων 59 και 60/2007 (βλ. ήδη ν. 4281/2014 και Οδηγίες 2014/24/EE και 2014/25/EE), εφόσον το αντικείμενό τους υπερβαίνει τις 60.000 € χωρίς το Φ.Π.Α. (άρθρο 3 § 1 σε συνδ. με άρθρο 1 § 1 ν. 4155/2013). Γίνεται, έτσι, φανερό, ότι κρίσιμο μέγεθος για την καταχώρηση των σχετικών πληροφοριών στο Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ. δεν είναι τα όρια που θέτουν οι αντίστοιχες Οδηγίες, αλλά το σαφώς υπολειπόμενο έναντι αυτών όριο των 60.000 € που έθεσε ο εθνικός νομοθέτης, ώστε να επεκτείνει τον έλεγχο διαφάνειας και σε συμβάσεις, οι οποίες λόγω ποσού δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των Οδηγιών.

 

Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημόσιων Συμβάσεων (Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ.)

 

Με το άρθρο 11 ν. 4013/2011, όπως ίσχυε μέχρι πρόσφατα, συνεστήθη το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημόσιων Συμβάσεων «με σκοπό τη συλλογή, επεξεργασία και δημοσιοποίηση στοιχείων, που αφορούν στις δημόσιες συμβάσεις οι οποίες συνάπτονται γραπτώς, με ηλεκτρονικό μέσο ή προφορικώς, μεταξύ των φορέων του δημόσιου τομέα, όπως ορίζεται στο άρθρο 1Β του ν. 2362/1995 (Α` 247) και τρίτων, με αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την προμήθεια αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών σε όλα τα στάδια ανάθεσης και εκτέλεσης τους ανεξαρτήτως διαδικασίας ανάθεσης» (άρθρο 11 § 1 εδ. α’).

Ως δημόσιες συμβάσεις νοούνται και εδώ οι δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών κατά την έννοια των προεδρικών διαταγμάτων 59 και 60/2007 (βλ. ήδη ν. 4281/2014 και Οδηγίες 2014/24/EE και 2014/25/EE), εφόσον, όμως, το αντικείμενό τους υπερβαίνει τα 1.000 €, με το ποσό αυτό να μπορεί να μειωθεί ακόμη περισσότερο με κοινή απόφαση των Υπουργών  Εσωτερικών, Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Οικονομικών, Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού (άρθρο 11 § 1 εδ. γ’ και δ’ σε συνδ. με § 5).

Και σε αυτήν την περίπτωση γίνεται φανερό ότι ο εθνικός νομοθέτης επέλεξε να καταχωρούνται στο Μητρώο και συμβάσεις, οι οποίες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4281/2014 και των αντίστοιχων Οδηγιών λόγω αξίας του αντικειμένου τους, προς ενίσχυση της διαφάνειας.

Το Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ. αποτελεί μέρος του Ηλεκτρονικού αρχείου του Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ. και αποτελείται από:

 

α) Το Μητρώο Ηλεκτρονικής Καταχώρισης Αιτημάτων, στο οποίο καταχωρίζονται, μέσω ηλεκτρονικής - διαδικτυακής φόρμας, όλα τα αιτήματα των φορέων του δημοσίου τομέα για τη σύναψη συμβάσεων που υπάγονται στο ν. 4013/2011.

 

 β) Το Μητρώο Ηλεκτρονικής Καταχώρισης Δημοσίων Συμβάσεων, στο οποίο καταχωρίζονται υποχρεωτικά όλες οι δημόσιες συμβάσεις, με ευθύνη του κατά περίπτωση αρμόδιου οργάνου, μετά τη υπογραφή τους και πάντως πριν την εκτέλεση οποιασδήποτε σχετικής δαπάνης. (για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. άρθρο 11 § 2 ν. 4013/2011)., Η δημοσίευση της προκήρυξης στο Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ. αντικαθιστά, πλέον, την υποχρέωση δημοσίευσης στο Τεύχος Διακηρύξεων Δημόσιων Συμβάσεων της Εφημερίδας της Κυβέρνησης (άρθρο 139 § 8).

 

4. ΚΡΙΤΗΡΙΑ  ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΑΝΑΔΟΧΟΥ

 

          Η αναθέτουσα αρχή πριν την δημοσίευση των όρων των  διαγωνισμών για Δημόσιες Συμβάσεις ή πριν την διαπραγμάτευση, απευθείας ανάθεση αξιολογεί κάποια κριτήρια ανάθεσης που έχουν ιεραρχηθεί ως εξής:

Ποιοτικά Κριτήρια

Τα κριτήρια αυτά είναι κατά κύριο λόγο τα εξής:

• Προσωπική κατάσταση του υποψηφίου (άρθρο 45, όπου ορίζονται τα προαναφερθέντα σχετικά µε τον στόχο καταπολέμησης του εγκλήματος)

• Άδεια άσκησης της επαγγελματικής δραστηριότητας (άρθρο 46)

• Απόδειξη της οικονομικής και χρηµατοοικονοµικής επάρκειας (άρθρο 47)

• Απόδειξη των τεχνικών και/ή επαγγελματικών ικανοτήτων (άρθρο 48)

• Τήρηση των ευρωπαϊκών προτύπων εξασφάλισης της ποιότητας, πιστοποιούμενα από οργανισμούς που εφαρμόζουν τη σειρά ευρωπαϊκών προτύπων για την πιστοποίηση (άρθρο 49)

• Συμμόρφωση σε πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης του κοινοτικού συστήματος οικολογικής διαχείρισης και ελέγχου ή ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα πιστοποιούμενα από όργανα τα οποία λειτουργούν βάσει του κοινοτικού δικαίου (άρθρο 50)

 

Κριτήρια Ανάθεσης

Τα κριτήρια αυτά είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά (ποιότητα, τιµή, τεχνική αξία, αισθητικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, κόστος λειτουργίας, αποδοτικότητα, ή αποκλειστικά η χαμηλότερη τιµή. Ως προς τα κριτήρια αυτά η ΑΑ σταθµίζει κάθε ένα από τα δύο βασικά κριτήρια και τη στάθμιση αυτή οφείλει να τη συγκεκριμενοποιεί,

 

 

 Το κριτήριο της χαμηλότερης τιμής

Η χρησιμοποίηση ως κριτηρίου ανάθεσης εκείνου της χαμηλότερης τιμής έχει την έννοια της επιλογής της φθηνότερης λύσης μεταξύ των παρεμφερών προσφερομένων και ευνοεί την ανάπτυξη του ανταγωνισμού, λόγω του ότι επιτρέπει τη συμμετοχή περισσοτέρων ενδιαφερομένων, αποβαίνει επωφελής για τη Διοίκηση, αφού οδηγεί αναγκαίως στην συμπίεση των τιμών εκ μέρους των υποψηφίων, δεδομένου ότι κριτήριο κατακύρωσης είναι η χαμηλότερη τιμή προσφοράς.

Οι προσφερόμενες τιμές είναι το μόνο στοιχείο, το οποίο υποβάλλεται και αποτελεί αντικείμενο σύγκρισης από τις αναθέτουσες αρχές και ως εκ τούτου, πρόκειται για ένα αμιγώς ποσοτικό κριτήριο, που δεν καταλείπει περιθώρια διακριτικής ευχέρειας. Βέβαια, οι αναθέτουσες αρχές έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν ειδικά και εξαντλητικά ποιοτικά στοιχεία για το αντικείμενο της σύμβασης και να το συμπεριλάβουν στα τεύχη δημοπράτησης.

Η ανάθεση της σύμβασης με βάση το κριτήριο αυτό ακολουθείται κατά κανόνα όταν πρόκειται για απλές συμβάσεις, όπου η φύση και η ποιότητα των προσφερομένων αγαθών ή υπηρεσιών δεν διαφέρουν ουσιωδώς μεταξύ τους και είναι σχετικά τυποποιημένα ή/και παρουσιάζουν σχετικά χαμηλό επίπεδο πολυπλοκότητας  χωρίς να παραβλέπεται όμως ότι είναι το πλέον προβλέψιμο ευνοώντας τις συμπαιγνίες μεταξύ των διαγωνιζομένων φορέων.

 

Το κριτήριο της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς

 

H πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά, αφενός μεν καθιστά δυσχερέστερη τη συμπαιγνία μεταξύ των ανταγωνιζομένων επιχειρηματικών φορέων, αφετέρου δίνει στην αναθέτουσα αρχή τη δυνατότητα οργάνωσης της διαγωνιστικής διαδικασίας με σύνθετα κριτήρια, προκειμένου να αποφεύγεται ο επηρεασμός της αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών από το ύψος των οικονομικών προσφορών. Επί παραδείγματι συμβάσεις προμήθειας καυσίμων, λιπαντικών ελαίων, αναλώσιμων (γραφικής ύλης, φωτοτυπικού χαρτιού, μελανιών, κτλ), Η/Υ, οθονών, επίπλων γραφείου, κλιματιστικών εγκαταστάσεων, εκτυπωτικών μηχανημάτων, καθώς και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών καθαρισμού, εκδόσεων, μεταφορών, κ.α., στις οποίες συχνά οι αναθέτουσες αρχές προτιμούν να προδιαγράψουν οι ίδιες το αντικείμενο των συμβάσεων σε τέτοια λεπτομέρεια, ώστε τους είναι αρκετό οι προσφορές των υποψηφίων να αποδέχονται τις προδιαγραφές και να διαφοροποιούνται μόνο στην προσφερόμενη τιμή.

Κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 53 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ, όταν η σύμβαση ανατίθεται στην πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά κατά την κρίση της αναθέτουσας αρχής, τότε η ανάθεση λαμβάνει χώρα με διάφορα κριτήρια συνδεόμενα με το αντικείμενο της συγκεκριμένης δημόσιας σύμβασης όπως παραδείγματος χάριν η ποιότητα, η τιμή, η τεχνική αξία, τα αισθητικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, το κόστος λειτουργίας, η αποδοτικότητα, η εξυπηρέτηση μετά την πώληση και η τεχνική συνδρομή, η ημερομηνία παράδοσης και η προθεσμία εκτέλεσης ή παράδοσης.

Με βάση τις ίδιες αυτές προϋποθέσεις, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να χρησιμοποιεί κριτήρια που αποβλέπουν στην ικανοποίηση κοινωνικών απαιτήσεων που ανταποκρίνονται ιδίως στις οριζόμενες στις προδιαγραφές της αγοράς ανάγκες κατηγοριών πληθυσμού, οι οποίες μειονεκτούν ιδιαιτέρως και στις οποίες ανήκουν οι δικαιούχοι/χρήστες των έργων, προμηθειών και υπηρεσιών που αποτελούν αντικείμενο της σύμβασης.» και αποφασίζει εάν θα δεχτεί ή θα απορρίψει την προσφορά του. Το ενωσιακό δίκαιο απαγορεύει τον αυτόματο αποκλεισμό από τους διαγωνισμούς ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών, δίχως την προηγούμενη πρόσκληση του προσφέροντος να εκθέσει γραπτώς τις απόψεις του για το ζήτημα αυτό.

 

Τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων

 

Η επιδίωξη σκοπών περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής αντιμετωπιζόταν επί μεγάλο χρονικό διάστημα ως περιθωριακό ζήτημα στο δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων, όπως εξάλλου μαρτυρεί και η χαρακτηριστική φράση, που διαμορφώθηκε στη θεωρία περί «μη συνδεόμενων με τις δημόσιες συμβάσεις σκοπών» ή «ξένων προς το αντικείμενο της σύμβασης σκοπών». Κατ’ αρχήν δέον να σημειωθεί ότι, τα περιβαλλοντικά όπως και τα κοινωνικά κριτήρια για την ανάθεση δημόσιας σύμβασης δεν αναφέρονταν ρητά στην οικεία διάταξη της οδηγίας 92/50/ΕΟΚ (άρθρο 36 παρ.1 στοιχ.α΄).

Ωστόσο όμως η νομολογία του ΔΕΕ, ήδη υπό την ισχύ της προρρηθείσας οδηγίας, με σειρά αποφάσεων τάχθηκε υπέρ μίας ελεγχόμενης διερεύνησης των κριτηρίων, που προβλέπονταν στις Οδηγίες, λόγω του ενδεικτικού χαρακτήρα της απαρίθμησης τους στην ανωτέρω διάταξη και ανέδειξε έτσι ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι αντιθετικά μεγέθη, αλλά η λύση έγκειται στη συνεκτική προσέγγιση των στόχων της ενιαίας αγοράς και της περιβαλλοντικής προστασίας

Σε μια σύμβαση για την παροχή φροντίδας σε άτομα με αναπηρίες, τα κριτήρια ανάθεσης μπορούν να λαμβάνουν υπόψη απαιτήσεις σχετικά με την κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών κάθε κατηγορίας χρηστών (λ.χ. εξατομίκευση της υπηρεσίας ανάλογα με την ηλικία, το φύλο ή τις κοινωνικές δυσκολίες των χρηστών).

Σε μια σύμβαση για την παροχή τεστ και υπηρεσιών πρόσληψης για τον δημόσιο τομέα, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ζητήσει από τους διαγωνιζόμενους να εξασφαλίσουν ότι τα τεστ και οι υπηρεσίες πρόσληψης σχεδιάζονται και υλοποιούνται με τρόπο που εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για όλους τους συμμετέχοντες, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο και το εθνικό ή θρησκευτικό υπόβαθρό τους και να αξιολογήσει την ανταπόκρισή τους. 

Σε μια σύμβαση για την παροχή λογισμικού ή υλικού εξοπλισμού (hardware), μπορεί να συμπεριληφθεί ένα κριτήριο ανάθεσης που συνδέει τους βαθμούς που δίνονται με τα επίπεδα προσβασιμότητας ή συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσβασιμότητας που προτείνονται για διάφορες ομάδες ατόμων με αναπηρίες. Για παράδειγμα, αν το προϊόν ή η υπηρεσία είναι προσιτή για άτομα με μερική όραση ή τυφλούς, για τους βαρήκοους ή κωφούς, για άτομα με διανοητική αναπηρία, με προβλήματα κινητικότητας και επιδεξιότητας, κ.λπ.

Η απονομή μορίων (και η μέθοδος της στάθμισής τους με τα μόρια που δίνονται βάσει της τιμής) για την επιβράβευση π.χ. τυχόν περιβαλλοντικών

Η χρήση κριτηρίων ανάθεσης που συνδέονται με τοπικές αγορές εξοπλισμού από τον εργολήπτη (λ.χ. σε μια σύμβαση για την κατασκευή νοσοκομείου), προκειμένου να δοθεί ώθηση στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην τοπική αγορά.

Η χρήση κριτηρίων ανάθεσης που μπορούν να εκχωρούν αθέμιτη διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή.

Η χρήση κριτηρίων ανάθεσης, αφορώντων σε κοινωνικές ή περιβαλλοντικές παραμέτρους, που εισάγονται την τελευταία στιγμή και δεν περιλαμβάνονται στα τεύχη του διαγωνισμού ή που περιλαμβάνονται στα τεύχη αλλά δεν συνοδεύονται με σαφή τρόπο βαθμολόγησης/στάθμισής τους (βαρύτητα), ώστε να γνωρίζουν εκ των προτέρων οι συμμετέχοντες τους κανόνες με τους οποίους θα κριθούν.

 

 

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ -  ΣΥΜΕΡΑΣΜΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

 

Η ελληνική νομοθεσία και το κράτος κάνουν σημαντικές προσπάθειες για να εναρμονιστούν με τις ευρωπαικές οδηγίες για τις Δημόσιες Συμβάσεις ώστε να δημιουργήσουν ανταγωνιστικό κλίμα στην αγορά, να μειώσουν την διαφθορά. Η εφαρμογή της γενικής αρχής της προστασίας του ανταγωνισμού επί της διαδικασίας των δημοσίων συμβάσεων αποσκοπεί στην προστασία τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημοσίων συμφερόντων που εμπλέκονται σε αυτήν. Δημιουργούνται όμως προβλήματα με την αύξηση του ανταγωνισμού για τις εγχώριες και τοπικές πιο μικρές επιχειρήσεις.

 

Είναι δυσχερής η υιοθέτηση των ευρωπαικών οδηγιών καθώς υπάρχουν στη χώρα μας εθνικές αδυναμίες οι οποίες αναφέρονται παρακάτω:

 

·         Έλλειψη στρατηγικής και σχεδιασμού

·         Διαφθορά στις Δημόσιες Συμβάσεις

·         Δυσχέρεια  στην καταγραφή και τη συλλογή στοιχείων

·         Πολυπλοκότητα θεσμικού πλαισίου

·         Έλλειψη προτυποποίησης διαδικασιών και εγγράφων

·         Έλλειψη προτυποποίησης τεχνικών προδιαγραφών

·         Αδύναμη έννομη προστασία

·         Δυσλειτουργίες στην οργανωτική επάρκεια

·         Μειωμένη προώθηση της καινοτομίας

 

Παρόλα αυτά, μέσω της κατοχύρωσης της ελεύθερης και ισότιμης πρόσβασης όλων των επιχειρήσεων στην διαδικασία των δημόσιων διαγωνισμών προστατεύονται τα ιδιωτικά ανταγωνιστικά τους συμφέροντα ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετείται το δημόσιο συμφέρον, καθώς τα δημόσια νομικά πρόσωπα δεσμεύονται να επιλέγουν τους αντισυμβαλλόμενούς τους και το περιεχόμενο των υπό κατάρτιση συμβάσεων με βάση το κριτήριο της πλέον συμφέρουσας οικονομικής προσφοράς και της βέλτιστης σχέσης τιμήματος/απόδοσης.

Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγεται η διασπάθιση των δημοσίων πόρων και εξασφαλίζεται η αντικειμενικότητα και η διαφάνεια των επιλογών της Διοίκησης. Την ευεργετική επίδραση της εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού στις δημόσιες συμβάσεις για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος έχει επισημάνει και η ελληνική νομολογία, η οποία δέχεται ότι “ο αναπτυσσόμενος [στην διαδικασία των δημοσίων συμβάσεων] ανταγωνισμός εξυπηρετεί προδήλως καλύτερα τόσο το δημόσιο συμφέρον όσο και το συμφέρον των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων.

Η ιδιομορφία αυτή των δημόσιων αγορών γεννά ερωτήματα σχετικά με την δυνατότητα των αναθετουσών αρχών να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συμβάσεις ως μέσα εξυπηρέτησης “εξωγενών” σκοπών, δηλαδή σκοπών μη σχετιζόμενων άμεσα με το αντικείμενο των συμβάσεων, προς επιδίωξη γενικότερων κοινωνικοπολιτικών στόχων.

Ως γνωστόν, κατ' εφαρμογή των κοινοτικών ρυθμίσεων για την αρχή της προστασίας του ανταγωνισμού, επιβάλλεται η επιλογή των αντισυμβαλλόμενων της Διοίκησης αποκλειστικά βάσει των κριτηρίων της χαμηλότερης τιμής ή της πλέον συμφέρουσας από οικονομικής άποψης προσφοράς. Ωστόσο, αρχικά σε νομολογιακό και κατόπιν σε νομοθετικό επίπεδο, έχει γίνει αποδεκτή η δυνατότητα των αναθετουσών αρχών να εφαρμόζουν στο πλαίσιο της εκτιμήσεως της πλέον συμφέρουσας οικονομικής προσφοράς κριτήρια ανάθεσης που συμβάλλουν στην εξυπηρέτηση παράλληλων σκοπών δημοσίου συμφέροντος Αυτή η νομολογιακά κατοχυρωμένη δυνατότητα συνεκτίμησης περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων κατά την διαδικασία ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων αντικατοπτρίστηκε και στην πρόσφατη μεταρρύθμιση της κοινοτικής νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων.

Επιτρέπεται λοιπόν η επιβολή  ειδικών όρων σχετικά με την εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων, οι οποίοι μπορούν, μεταξύ άλλων, να έχουν ως αντικείμενο την ενθάρρυνση της επιτόπιας επαγγελματικής κατάρτισης, τη χρησιμοποίηση ατόμων με ιδιαίτερες δυσκολίες ένταξης, την καταπολέμηση της ανεργίας ή την προστασία του περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η κοινοτική τάση αφορά μια ελεγχόμενη διεύρυνση των κριτηρίων ανάθεσης, αφού όλα τα πρόσθετα κριτήρια θα πρέπει να σέβονται τις διατάξεις της Συνθήκης (ιδιαίτερα δε, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων), τις νομολογιακές προϋποθέσεις του ΔΕΕ, καθώς και όλους τους διαδικαστικούς κανόνες που προβλέπουν οι Οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις, με έμφαση στους κανόνες δημοσιότητας.

Αυτή η οριοθετημένη λοιπόν δυνατότητα συνεκτίμησης κοινωνικοπολιτικών επιδιώξεων σε κάθε φάση της διαδικασίας των δημοσίων συμβάσεων αποτελεί ένα πρόσφορο μέσο για την συμφιλίωση της προστασίας του ανταγωνισμού με την εξυπηρέτηση σκοπών δημοσίου συμφέροντος και την αρμονική συνύπαρξή τους στα πλαίσια του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων. Παρόλο που η εν λόγω διαδικασία διεύρυνσης των κριτηρίων ανάθεσης είναι ικανή να δημιουργήσει μια δυσπιστία ως προς το πόσο διαφανείς θα είναι οι διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, σε αντίθεση προς τα αμιγώς οικονομικής φύσης κριτήρια, τα οποία, αποδεδειγμένα, διασφαλίζουν μια μεγαλύτερη αντικειμενικότητα, εντούτοις, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι δοθέντος ότι η τήρηση των βασικών αρχών του κοινοτικού δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, ήτοι της αρχής της ισότιμης μεταχείρισης, της απαγόρευσης των διακρίσεων και της διαφάνειας, τελούν πάντοτε υπό την εγγύηση του ΔΕΕ, το αποτελεί αδιαμφισβήτητο εγγυητή τόσο της τήρησής τους όσο και της περαιτέρω εξέλιξης και οριοθέτησής τους

. Μετά την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση της στρατηγικής για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, που ονομάζεται «Ευρώπη 2020», τόσο το «πρασίνισμα» των δημοσίων συμβάσεων όσο όμως και οι κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες συμβάσεις αναδεικνύονται πλέον σε βασικό εργαλείο της βιώσιμης ανάπτυξης.

Ειδικότερα, στο πνεύμα αυτής της στρατηγικής υιοθετήθηκε η οδηγία 2014/24/ΕΕ, οι διατάξεις της οποίας ισχυροποιούν τις ρυθμίσεις για τη διείσδυση των περιβαλλοντικών κριτηρίων και αναδεικνύουν ως κυρίαρχη την έννοια των ποιοτικών συμβάσεων, διά της πρόκρισης ως κριτηρίου ανάθεσης της πλέον οικονομικά συμφέρουσας προσφοράς, την οποία ο κοινοτικός νομοθέτης συνδέει με τη σύγκριση ποιότητας – τιμής και κόστους – αποτελεσματικότητας.

 

Οι προτάσεις που θα ήταν καλό να υιοθετηθούν από το νομοθετικό εισηγητικό σώμα είναι οι εξής:

α) Ενίσχυση διαφάνειας και συμμετοχής

β) Εκσυγχρονισμός του ηλεκτρονικού συστήματος

γ) Λογοδοσία – Επιτάχυνση της έννομης προστασίας

 

δ) Εκπαίδευση του ανθρώπινου Δυναμικού

Οι νέες διαδικασίες κατάρτισης δημοσίων συμβάσεων θα συμβάλλουν στην πραγματοποίηση των στόχων για τους οποίους θεσπίσθηκαν και θα αποδείξουν την αποτελεσματικότητά τους μόνο με τη σωστή εφαρμογή τους από τα κράτη-μέλη και μέσα από επόμενες τροποποιήσεις της Οδηγίας, ούτως ώστε να ανταποκρίνονται κάθε φορά στις σύγχρονες ανάγκες. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)ΝΟΜΟΣ 4412/2016 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ, Ευθύμιος Αναγνωστόπουλος

2)Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ 4412/2016 Ντ. Ρόβλιας, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη

ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ

1)http://www.ekdd.gr/ekdda (Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης)

2)http://www.eaadhsy.gr/